第三十九卷:木槿
木槿
- 原 木槿,一名椵,一名榇,白曰椵,红曰榇。一名日及,一名王蒸,尔雅云,椵,木槿。榇,木槿。注云,别二名也。或呼日及,亦曰王蒸。一名蕣,本作舜,取仅荣一瞬之义。一名朝菌,见庄子。一名朱槿,一名赤槿,一名朝开暮落花。木如李,高五、六尺,多岐,枝色微白,可种可插,叶繁密如桑,叶光而厚,末尖而有桠齿,花小而艳,有深红、粉红、白色、单叶、千叶之殊,五月始开,朝开暮落,结实轻虚,大如指顶,秋深自裂,其中子如榆荚、马兜铃之仁。嫩叶可茹,作饮代茶,味平,滑,无毒,润燥活血,除湿热,小儿忌弄,令病疟,俗名疟子花。
- 增 酉阳杂俎 那提槿,花紫色,两重叶,外重叶卷心,心中抽茎高寸馀,叶端分五瓣如蒂,瓣中紫蕊,茎上黄叶。
- 汇考
- 原 诗 郑风 有女同车,颜如舜华。 有女同行,颜如舜英。 传 英,犹华也。
- 礼记 月令 仲夏之月,木槿荣。
- 增 宋书 乐志 雨水方降木槿荣。
- 庄子 朝菌不知晦朔。 注 朝菌亦名日及。
- 淮南子 庄生贵支离,悲木槿。
- 原 抱朴子 木槿、杨柳断殖之更生,倒之亦生,横之亦生,生之易者,莫过斯木,然埋之既浅,又未得久,乍刻乍剥,或摇或拔,虽壅以高壤,浸以春泽,犹不脱于枯瘁者,以其根荄不固,不暇吐其萌芽,津液不得遂结其生气也。
- 增 晋宫阁名 华林园有木槿三株。
- 外国图 君子之国,多木槿之花,人民食之,去琅琊三万里。
- 原 羯鼓录 汝阳王琎,宁王子也,姿容妍美,秀出藩邸,尝戴砑绢帽打曲,上自摘红槿花一朵,置于帽上笡处,二物皆极滑,久之方安,遂奏舞山香一曲,而花不坠,上大喜,笑赐琎金器一厨,因誇曰,花奴资质明莹,肌发光细,非人间人,必神仙谪堕也。
- 埤雅 诗曰颜如舜华,又曰颜如舜英,颜如舜华,则言不可与久也,颜如舜英,则愈不可与久矣,盖荣而不实者谓之英。
- 增 尔雅翼 木槿,仲夏夜阴而荣,月令取之以为候,诗云,有女同车,颜如舜华,乃华之甚茂者,又枝叶相当有同车之象。
- 花经 木槿九品一命。
- 三柳轩杂识 姚氏残语以木槿为时客,今改为庄客。
- 集藻
- 序
- 原 晋 潘尼 朝菌赋序 朝菌者,盖朝华而暮落,世谓之木槿,或谓之日及,诗人以为舜华,庄周以为朝菌,其物向晨而结,建明而布,见阳而盛,终日而殒,不亦异乎,何名之多也。
- 稽含 朝生暮落树赋序 草木春荣秋悴,此树朝生暮落。
- 增 苏彦 舜华诗序 其为花也,色甚鲜丽,迎晨而荣,日中则衰,至夕而零,庄周载朝菌不知晦朔,况此朝不及夕者乎,苟映采于一朝,耀颖于当时,焉识夭寿之所在哉,余既玩其葩,而叹其荣不终日。
- 成公绥 日及赋序 日及者,华甚鲜茂,荣于仲夏,讫于孟秋。
- 颂
- 增 宋 颜延之 赤槿颂 日御北至,夏德南宣,玉蒸荣心,气动上玄,华缫间物,受色朱天,是谓珍树,含艳丹间。
- 赋
- 原 晋 卢谌 朝华赋 览庭隅之嘉木,慕朝华之可玩,俯浸润之泉壤,仰晞影于云汉。
- 增 羊𡽪 木槿赋 有木槿之初荣,藻众林而间色,在青春而资气,逮中夏以呈饰,挹宵露以舒采,晖神景而吸赩。
- 夏侯湛 朝华赋 咨神树之修异,实积阳之纯精,蜿潜根以诞节,据川壤以擢茎,皎日升而朝华,玄景逝而夕零,逮明晨而繁沸,若静夜之众星,长茎攒起,柔条列布,擢灵柯于时雨,滋逸采于丰露,灼煌煌以炜炜,独崇朝而达暮,于是茂树苍苍,纤枝翩翩,潜光玉朗,绿叶翠鲜。
- 傅咸 舜华赋 览中唐之奇树,禀冲粹之至清,应青春而敷蘖,逮朱夏而诞英,布夭夭之纤枝,发灼灼之殊荣,红葩紫蒂,翠叶素茎,含晖吐曜,烂若列星,朝阳照灼以舒晖,逸藻采粲而光明,罄天镶而莫俪,何菱华之足荣。
- 原 陈 江总 南越木槿赋 日及多名,蕤宾肇生,东方记乎夕死,郭璞赞以朝荣,潘文体其夏盛,稽赋闵其秋零,此则京华之丽木,非干越之舜英,南中群草,众花之宝,雅什未名,骚人失藻,雨来翠润,露歇红燥,叠萼疑擎,低茎若倒,朝霞映日殊未妍,珊瑚照水定非鲜,千叶芙蓉讵相似,百枝灯花复羞然,暂欲寄根对沧海,大愿移华厕绮钱,井上桃虫难可杂,庭中桂蠹岂见怜,乃为歌曰,啼眉梁冀妇,红妆荡子家,若持花并笑,宜笑不胜花,赵女垂金珥,燕姬插宝珈,谁知红槿艳,无因寄狭邪,徒令万里道,攀折自咨嗟。
- 文散句
- 增 汉 东方朔 与公孙弘借车马书 木槿夕死朝荣,士亦不长贫也。
- 晋 傅玄 朝华赋序 朝华,丽木也。
- 五言古诗
- 增 唐 李白 咏槿一首 园花笑芳年,池草艳春色,犹不如槿花,婵娟玉阶侧,芬荣何夭促,零落在瞬息,岂若琼树枝,终岁长翕赩。
- 白居易 秋槿 风露飒已冷,天色亦黄昏,中庭有槿花,荣落同一晨,秋开已寂寞,夕陨何纷纭,正怜少颜色,复叹不逡巡,感此因念彼,怀哉聊一陈,男儿老富贵,女子晚婚姻,头白始得志,色衰方事人,后时不获已,安得如青春。
- 元 刘诜 白木槿 数花出篱楥,耿耿照夜阑,月寒客独起,恍若山雪残,天风泠然来,坐久身欲翰,梦酌琼宫浆,荐以雕玉盘,群妃霓裳冷,天姣环青鸾,世言朝暮落,耐此十日看,始知洁白姿,颇胜施朱丹,大钧纵万物,尔本羞蕙兰,同类偶自别,亦复得赏叹,勖哉励贞节,相期在岁寒。
- 舒頔 白槿花 素质不自媚,开花向秋前,澹然超群芳,不与春争妍,凉夜弄清影,缟衣照婵娟,佳人分寂寞,零落祗自怜,鲜鲜碧云树,皎皎万玉悬,朝开暮还落,物理乃自然,嗤彼拥肿木,徒尔全天年。
- 木槿 爱花朝朝开,怜花暮即落,颜色虽可人,赋质无乃薄,亭亭映清池,风动亦绰约,彷佛芙蓉花,依稀木芍药,炎天众芳彫,而此独凌铄,慰目聊娱情,苍松在岩壑。
- 明 吴宽 槿 南方遍短篱,木槿每当路,北地少为贵,翻编短篱护,要知一物耳,贵贱以地故,夏末蕊累累,生意含晓露,花开亦可观,别种更相妒,独怜一夕间,颜色已非素,蕊多固应尔,此理真自悟,不见萱草花,开落只朝暮。
- 五言律诗
- 原 唐 杨淩 咏槿花 群玉开双槿,丹荣对绛纱,含烟疑出火,隔雨怪舒霞,向晚争辞蕊,迎朝斗发花,非关后桃李,为欲继年华。
- 增 羊士谔 玩槿花 何乃诗人兴,妍词属舜华,风流感异代,窈窕比同车,凝艳垂清露,惊秋隔绛纱,蝉鸣复虫思,惆怅竹阴斜。
- 李商隐 槿花二首 燕体伤风力,鸡香积露文,殷鲜一相杂,啼笑两难分,月里宁无姊,云中亦有君,三清与仙岛,何事亦离群。
- 珠馆熏然久,玉房梳扫馀,烧兰才作烛,襞锦不成书,本以亭亭远,翻嫌脉脉疏,回头问残照,残照更空虚。
- 朱槿花 莲后红何患,梅先白莫誇,才飞建章火,又落赤城霞,不卷锦步障,未登油壁车,日西相对罢,休浣向天涯。
- 勇多侵露去,恨有碍灯还,嗅自微微白,看成沓沓殷,坐忘疑物外,归去有帘间,君问伤春句,千词不可删。
- 宋 杨亿 槿花 宿雾初披縠,晨霞暂照梁,千金轻换笑,七驾未成章,尘暗神妃袜,衣残侍史香,深情传宝瑟,终古怨清湘。
- 钱惟演 槿花 绮霞初结处,珠露未晞时,宝树宁三尺,华灯更九枝,亭亭方自喜,黯黯𨚫成悲,欲作非烟散,犹怜反照迟。
- 刘骘 槿花 虢国妆初罢,高唐梦始回,霓裳犹未解,绣被已成堆,赤帝宫帘捲,华阳洞户开,神仙有良会,清唱在瑶台。
- 谢翱 槿树 白犬吠行人,西风杵臼新,洗香澄宿水,曝发向秋邻,野草依沟尽,宫花入帽频,人家小门径,怜尔独相亲。
- 七言律诗
- 原 宋 杨万里 木槿 夹路疏篱锦作堆,朝开暮落复朝开,抽苞粔籹轻拖糁,近蒂胭脂酽抹腮,占破半年犹道少,何曾一日不芳来,花中𨚫是渠长命,换旧添新底用催。
- 明 陆深 白木槿 曾闻郑女咏同车,更爱丰标澹有华,欲傍莓苔横野渡,似将铅粉斗朝霞,品题从此添高价,物色仍烦筑短沙,漫道春来李能白,秋风一种玉无瑕。
- 五言绝句
- 增 唐 刘庭琦 咏木槿树题武进文明府厅 物情良可见,人事不胜悲,莫恃朝荣好,君看暮落时。
- 原 杨凌 槿花 绿树竞扶疏,红姿相照灼,不学桃李花,乱向春风落。
- 增 崔道融 槿花 槿花不见夕,一日一回新,东风吹桃李,须到明年春。
- 白居易 和微之叹槿花 朝荣殊可惜,暮落实堪嗟,若向花中比,犹应胜眼花。
- 元 刘诜 白木槿 洁比何郎白,净如宝儿憨,秋风竹篱径,日暮道人庵。
- 明 张以宁 木槿花 朝昏看开落,一笑小窗中,别种蟠桃子,千年一度红。
- 七言绝句
- 增 唐 戎昱 题槿花 自用金钱买槿栽,二年方始得花开,怜红未许佳人见,蝴蝶争知早到来。
- 红槿花 花自深红叶曲尘,不将桃李共争春,今日惊秋自怜客,折来持赠少年人。
- 原 白居易 白槿花 秋蕣晚英无艳色,何因栽种在人家,使君自别罗敷面,争解回头爱白花。
- 李商隐 槿花 风露凄凄秋景繁,可怜荣落任朝昏,未央宫里三千女,但保红颜莫保恩。
- 宋 张俞 木槿 朝菌一生迷晦朔,灵蓂千岁换春秋,如何槿艳无终日,独倚阑干为尔羞。
- 张登 甲子虽推小雪天,刺桐犹绿槿花然,阳和长养无时歇,𨚫是炎州雨露偏。
- 陆壑 野槿扶疏当缚篱,山深不用掩山扉,客来踏破松梢月,鹤向主人头上飞。
- 僧绍隆 朱槿 朱槿移栽䆁梵中,老僧非是爱花红,朝开暮落关何事,祗要人知色是空。
- 诗散句
- 增 宋 杨万里 晓艳欲开孙武阵,晚风争坠绿珠楼,来如急电无因驻,去似惊鸿不可收。
- 唐 杨炯 绿琪千岁树,黄槿四时花。
- 韩偓 插槿作藩篱,丛生覆小池。
- 宋 刘筠 紫雾函灯檠,彤霞逼绮寮。
- 原 黄庭坚 吾闻调羹槿,异味及枌榆。
- 唐 窦巩 篱外涓涓涧水流,槿花半照夕阳愁。
- 宋 秦观 槿篱护药红遮径,竹笕通泉白遍村。
- 增 晋 阮籍 木槿耀采华。
- 唐 上官仪 槿散凌风缛。
- 凌敬 日槿落青跗。
- 于鹄 槿篱生白花。
- 原 白居易 萧条槿花风。 槿枝无宿花。
- 增 杜牧 槿堕初开艳。
- 皮日休 篱疏从绿槿。
- 宋 王安石 薄槿胭脂染。
- 范成大 槿花红未落。 槿心倾秾露。
- 元 龚璛 花绕槿篱秋。
- 唐 王维 山中习静观朝槿。
- 原 白居易 槿花一日自为荣。
- 增 张籍 红槿开当宴客亭。 蝉声满树槿花疏。
- 金 张庭玉 蝴蝶穿花木槿开。
- 别录
- 原 扦插 二、三月间新芽初发时,截作叚,长一二尺,如插木芙蓉法,即活,若欲插篱,须一连插去,若少住手便不相接。
- 取用 湖南北多植为篱障,花与枝两用。
- 皮及根甘,平,滑,无毒,作饮服,令人能睡。
- 花作汤饮,治风,皮治疮癣,川中者,色红,气厚力优,尤效。