第四十七卷:玉簪
玉簪
- 原 玉簪,汉武帝宠李夫人,取玉簪搔头,后宫人皆效之,玉簪花之名取此。一名白萼,一名白鹤仙,一名季女,白萼象其色,白鹤象其形,季女象其卦。处处有之,有宿根,二月生,苗成丛,高尺馀,柔茎如白菘菜,叶大如掌,团而有尖,面青背白,纹如车前,颇娇莹,六、七月丛中抽一茎,茎上有细叶十馀,每叶出花一朵,长二、三寸,本小末大,未开时,正如白玉搔头簪形,开时微绽四出,中吐黄蕊,七须环列,一须独长,甚香而清,朝开暮卷,间有结子者,圆如豌豆,生青熟黑,其根连生,如鬼臼、射干之类,有须毛,旧茎死则根有一臼,新根生则旧根腐。亦有紫花者,学圃馀疏云,紫者名紫鹤。叶微狭,花小于白者,叶上黄绿相间,名间道花。又有一种小紫,五月开,花小,白,叶石绿色。此物损牙齿,不可著牙,根性甘、辛,寒,有毒,解毒,涂肿,下骨。叶性同根,解蛇虺毒。
- 汇考
- 增 春渚纪闻 酒成碧后方堪饮,花到白来原自香,此赵丈德麟赋玉簪花诗也。历数花品,白而香者,十花八、九香也。
- 集藻
- 赋
- 增 明 田艺蘅 玉簪花赋 白花六出,碧茎森森,绿苞敷艳,翠叶丛阴,皓丝垂须,黄檀缀心,色美如玉,形肖惟簪,曰贵且重,名比南金,方其根萎,严霜英,抽湛露,酷暑既徂,凉飙初度,拂拂翻荣,亭亭挺素,皓雪凝条,明冰挂树,山栀为之抱惭,水仙见而生妒,纵玉井之莲花,亦同行而却步,乃若微雨乍淋,淡然晚妆,洗尽铅华,月映霓裳,插瑶笄于绿鬓,解琼𤧑于华堂,独持雅洁,以压群芳,鄙芙蓉之多态,笑蕙兰其不香,当百卉之摇落,耸孤秀于清商,故得列君阶除,远彼尘坌,舞媛致疑而反衔,逸士欲投而长遁,采下体而不遗,入丽藻之粲论,苟能刈蓍而不忘,宁辞磨石而终钝,感德辉于三秋,愧草心之径寸,幸朝东于华冠,虽夕陨而何恨。
- 五言古诗
- 增 金 元好问 同白兄赋瓶中玉簪 畏景众芳歇,仙葩此夷犹,冰姿出新沐,娟娟倚清秋,昨梦今见之,风鬟玉搔头,谁言闺房秀,高情渺林丘,碧筵古铜壶,一室香四周,怀人成独咏,远思徒悠悠。
- 元 刘因 玉簪 堂阴秋气集,幽花独清新,临风玉一簪,含情待何人,含情不自展,未展情更真,徘徊明月光,泛泛如相亲,因之欲有托,风鬟渺冰轮。
- 七言律诗
- 增 元 刘因 玉簪花 花中冰雪避秋阳,月底阴阴锁暗香,玉瘦每忧和露滴,心清惟恨有丝长,且留宛转围沈水,莫遣联翩入粉囊,只许幽人太相似,苍苔疏雨北窗凉。
- 原 方广德 玉簪 不信搔头花底重,数茎秋濯露溶溶,腰憎荆玉生前折,影比崔娘月里逢,摘去何人怜素腕,插来是处映秋容,薄愁莫减冰霜骨,十二金钗好向从。
- 七言绝句
- 原 唐 罗隐 玉簪 雪魄冰姿俗不侵,阿谁移植小窗阴,若非月姊黄金钏,难买天孙白玉簪。
- 宋 王安石 玉簪 瑶池仙子宴流霞,醉里遗簪幻做花,万斛浓香山麝馥,随风吹落到君家。
- 黄庭坚 玉簪 宴罢瑶池阿母家,嫩琼飞上紫云车,玉簪堕地无人拾,化作江南第一花。
- 郑修 玉簪花 玉色瓷盆绿柄深,夜凉移向小窗阴,儿童莫讶心难展,未展心时正似簪。
- 吴震斋 王簪花 素娥昔日宴仙家,醉里从他宝髻斜,遗下玉簪无觅处,如今化作一枝花。
- 增 明 李东阳 玉簪 昨夜花神出蕊宫,绿云袅袅不禁风,妆成试照池边影,祇恐搔头落水中。
- 诗散句
- 增 金 史肃 玉簪香好在,墙角几枝开。
- 原 孙铎 披拂西风如有待,徘徊凉月更多情。
- 增 刘龙山 一瓶秋水玉簪香。
- 元 赵雍 淡然相对玉簪香。
- 明 吴宽 玉削簪头露濯开。
- 词
- 增 金 黄庭筠 谒金门 秋萧索,灯火新凉帘幕,翠被不禁临晓薄,南楼闻画角。 想见玉壶冰萼,一夜西风开𨚫,梦觉乌啼残月落,幽香无处著。
- 张雨 满江红 玉导纤长,顿化作,云英香荚,风弄影,绿鬟撩乱,搔头斜插,璞小还思钗燕并,丛幽略比蕉心狭,看柔须、点缀半开时,微烘蜡。 冰箸瘦,琼林滑,芳径底,谁偷掐,怕夜凉消得,锦围红匝,鹅管不禁仙露重,蜜脾胜借清香发,待使君,绝妙好词成,须弹压。
- 张翥 露华 瀛洲种玉,总付与花神,月底深斸,琢就瑶笄,光映鬓云斜矗,几度借取搔头,别试汉宫装束,风露冷,幽香半襟,淡伫栏曲。 亭亭雪艳愁独,爱粉沁冰䇶,须撚金粟,石上那回磨断,争忍轻触,一自楚客归来,珠履旧游谁续,秋梦起,残妆半簪坠绿。
- 张雨 东风第一枝 清泪如铅,绿房迎晓,宝阶低拥云叶,蜻蜓飞上搔头,依前艳香未歇,西窗暗雨,怪帘底,参差凉月,正一丛、深倚琅玕,石上只愁磨折。 问瑶草,应怜短发,曾醉堕,无声腻滑,羞他金雀钿蝉,高似水仙罗袜,芳心断绝,谁与赠,江皋琼玦,试折花,掷作银桥,看舞素鸾回雪。
- 别录
- 原 种植 春初雨后分其勾萌,种以肥土,勤浇灌,即活,分时忌铁器。 花瓣拖面,香油煠过,入少糖霜,香清味淡,可充清供。 取未开者,装铅粉在内,以线缚口,久之,妇女用以傅面,经岁尚香。
- 增 崆峒子 骨鲠以玉簪花根汁滴之则化。