第三十八卷:紫薇
紫薇
- 增 涌幢小品 紫微,一名满堂红。
- 原 紫薇,一名百日红,四、五月始花,开谢接续可至八、九月,故名,一名怕痒花,人以手爪其肤,彻顶动摇,故名,一名猴刺脱,树身光滑,花六瓣,色微红紫皱,蒂长一、二分,每瓣又各一蒂,长分许,蜡跗茸萼,赤茎,叶对生,一枝数颖,一颖数花,每微风至,妖娇颤动,舞燕惊鸿,未足为喻,唐时省中多植此花,取其耐久且烂漫可爱也,紫色之外,又有红、白二色,其紫带蓝焰者,名翠薇,于若瀛曰,花攒枝杪,若剪轻縠,盛开时烂熳如火,干无皮,愈大愈光莹,枝叶亦柔媚可爱。
- 汇考
- 原 唐书 百官志 开元元年,改中书省曰紫薇省,中书令曰紫薇令。
- 增 宋史 五行志 政和四年,荆门军紫薇木连理。
- 酉阳杂俎 紫薇,北人呼为猴郎达树,谓其无皮,猿不能捷也,北地其树绝大,有环数夫臂者。
- 原 东坡诗注 虚白台前有紫薇两株,俗传乐天所种。
- 增 湘山野录 咸平中,翰林李昌武宗谔,初知制诰,至西掖,追故事,独无紫薇,自别野移植,闻今庭中者,院老吏相传犹是昌武手植,晏元献写赋于壁曰,得自羊野,来从召园,有昔日之绛老,无当时之仲文,观茂悦以怀旧,指蔽芾以思人。
- 三柳轩杂识 紫薇为高调客。
- 花经 紫薇六品四命。
- 原 学圃馀疏 紫薇有四种,红、紫、淡红、白,紫却是正色,闽花独紫薇作淡红色最丑,本野花种也,白薇近来有之,示异可耳,殊无足贵。
- 集藻
- 五言古诗
- 增 唐 杨于陵 郡斋有紫薇双本,自朱明接于徂暑,其花芳馥,庭宇之内迥无其伦,予嘉其美而能久,因诗纪述 晏朝受明命,维夏走天衢,逮兹三伏候,息驾万里途,省躬既跼蹐,结思多烦纡,簿领幸无事,宴休谁与娱,内斋有嘉树,双植分庭隅,绿叶下成幄,紫花纷若铺,摛霞晚舒艳,凝露朝垂珠,炎沴昼方铄,幽姿閒且都,夭桃固难匹,芍药宁为徒,懿此时节久,讵同光景驱,陶甄诚一致,品汇乃散殊,濯质非受彩,无心那夺朱,粤予负羁絷,留赏益踟蹰,通夕靡云倦,西南山月孤。
- 刘禹锡 奉和郴州杨侍郎二丈玩郡斋紫薇花十四韵 几年丹霄上,出入金华省。暂别万年枝,看花桂阳岭。南方足奇树,公府成佳境。绿阴交广除,明艳透萧屏。雨馀人吏散,燕语帘栊静。懿此含晚芳,翛然忘簿领。紫茸垂组绶,金缕攒锋颖。露溽暗传香,风轻徐弄影。苒弱多意思,从容占时景。得地在侯家,移根近仙井。开尊好凝睇,倚瑟仍回颈。游蜂驻䌽冠,舞鹤迷烟顶。兴生红药后,爱与甘棠并。不学夭桃姿,浮荣在俄顷。
- 宋 欧阳修 聚星堂前紫薇花 亭亭紫薇花,向我如有意,高烟晚溟濛,清露晨点缀,岂无阳春月,所得时节异,静女不争宠,幽姿如自喜音戏,将期谁顾盻,独伴我憔悴,而我不彊饮,繁英行亦坠,相看两寂寞,孤咏聊自慰。
- 程俱 秋花无几尚有紫薇相对 晚花如寒女,不识时世妆,幽然草间秀,红紫相低昂,荣木事已休,重阴閟深苍,尚有紫薇花,亭亭表秋芳,扶疏缀繁柔,无复粉艳光,空庭一飘委,已觉巾裾凉,手中蒲葵箑,虽复未可忘,仰视白日永,凄其感冰霜。
- 七言古诗
- 增 明 皇甫涍 紫薇花行并序 叔氏虞部贻余梧亭怀旧诗,未遑报章,秋日散步亭隅,薇花烂目,徘徊久之,亭故余读书处也,昔尝眷恋此花,为之赋,有曰,清风时动,明月微娟,悠悠我心,谁与晤言,悲春华之不实,绚紫阁而空传,履閒庭以载叹,时徙倚而屡迁,垂贞嘉于馀藻,永封殖于兹轩,后余屡游京台,累践华省,沦飘河魏,返迹敝庐,顾瞻此花,宛焉如昨,而余白发被鬓,凄其改容,春华之句永矣悼心,贞嘉馀藻竟何徵耳,因作紫薇花行,以泄怀旧之思,并以报叔氏云。
- 英菲窈窕绿窗前,艳影扶疏翠戺连,玉衡含照妍华夕,金风弄彩泬寥天,流风逝水惊离索,十载幽栖对花萼,无情羁宦却归来,有客伤秋叹荣落,兰宫桂殿凤凰楼,帝台仙客恣攀游,可堪残月鲈江梦,不奈连云骑省秋,言追渔父赋归欤,寂寞蓬蒿掩敝庐,旖旎繁英重入赋,婆娑生意最愁余,人情感物多惆怅,白发红颜两相向,东篱并就菊松姿,北山岂孤猿鹤望,青葱摛藻记甘泉,潘陆春华此弃捐,未忘温室琼瑶树,虚拟湘源杜若篇。
- 五言律诗
- 原 唐 刘禹锡 和令狐相公郡斋对紫薇花 明丽碧天霞,丰茸紫绶花,香闻荀令宅,艳入孝王家,几岁自荣落,高情方叹嗟,有人移上苑,犹足占年华。
- 增 明 薛蕙 紫薇 紫薇开最久,烂漫十旬期,夏日逾秋序,新花续故枝,楚云轻掩冉,蜀锦碎参差,卧对山窗下,犹堪比凤池。
- 原 潘允哲 紫薇 种自金华省,分来竹素堂,蟠枝凝瑞露,接叶逗清光,不向仙郎伴,还移野老傍,三秋花烂漫,相迟一飞觞。
- 七言律诗
- 原 唐 白居易 紫薇花 紫薇花对紫薇翁,名目虽同貌不同,独占芳菲当夏景,不将颜色托春风,浔阳官舍双高树,兴善僧庭一大丛,何似苏州安置处,花堂栏下月明中。
- 增 李商隐 临发崇让宅紫薇 一树秾姿独看来,秋庭暮雨类轻埃,不先摇落应为有,已欲别离休更开,桃绶含情依露井,柳绵相忆隔章台,天涯地角同荣谢,岂要移根上苑栽。
- 李太舍池上玩红薇 花低池小水泙泙,花落池心片片轻,酩酊不能羞白鬓,颠狂犹自眷红英,乍为旅客颜常厚,每见同人眼暂明,京洛园林归未得,天涯相顾一含情。
- 韩偓。甲子岁夏五月,自长沙抵醴陵入南,小江村篱之次,忽见紫薇花,因思玉堂,及西掖厅前皆植是花,遂赋诗四韵,聊寄知心 职在内庭宫阙下,厅前皆种紫微花,眼明忽傍渔家见,魂断方惊凤阙赊,浅色晕成宫里锦,浓香染著洞中霞,此行若遇支机石,又被君平验海槎。
- 原 宋 梅尧臣 阁后紫薇花盛开 禁中五月紫薇树,阁后近闻都著花,薄薄嫩肤搔鸟爪,离离碎叶剪晨霞,凤凰浴去池波响,鳷鹊阴来日影斜,六十无名空执笔,颠毛应笑映簪花。
- 增 梅尧臣 次韵和韩子华内翰于李右丞家移红薇子种学士院 红薇花树小扶疏,春种秋芳赏爱馀,丞相旧园移带土,侍臣清署看临除,薄肤痒不胜轻爪,嫩干生宜近禁庐,此地结根千万岁,联华荣莫比茅茹。
- 蔡襄。过真慧素上人院,见红薇盛开,因思西阁后轩数株,遂成短章,寄翰林原叔八丈禹玉阁长 八月吴天觉早凉,翠丛初折碎朱房,繁枝欲卧不胜力,落片将飞犹自香,西阁二年临昼梦,金刀一夕掩春芳,栏边想像频回首,渐觉星垣迥汉傍。
- 五言绝句
- 原 宋 王十朋 紫薇 盛夏绿遮眼,此花红满堂,自渐终日对,不是紫薇郎。
- 七言绝句
- 原 唐 白居易 紫薇花 丝纶阁下文章静,钟鼓楼中刻漏长,独坐黄昏谁是伴,紫薇花对紫薇郎。
- 见紫薇花忆微之 一丛闇淡将何比,浅碧笼裙衬紫巾,除却微之见应爱,人间少有别花人。
- 杜牧 紫薇花 晓迎秋露一枝新,不占园中最上春,桃李无言又何在,向风偏笑艳阳人。
- 宋 苏轼 次韵钱穆父紫薇二首 虚白堂前合抱花,秋风落日照横斜,阅人此地知多少,物化无涯生有涯。
- 折得芳蕤两眼花,题诗相报字倾斜,箧中尚有丝纶句,坐觉天光照海涯。
- 陶弼 紫薇 人言清禁紫薇郎,草诏紫薇花影傍,山木不知官况别,也随红日上东廊。
- 杨万里 紫薇 晴霞艳艳覆檐牙,绛雪霏霏点砌沙,莫管身非香案吏,也移床对紫薇花。
- 增 杨万里。凝露堂前紫薇花两株,每自五月盛开,九月乃衰 似痴如醉弱还佳,露压风欺分外斜,谁道花无红百日,紫薇长放半年花。
- 陆游 厅前紫薇花二本甚盛戏题绝句 红药紫薇西省春,从来惟惯对词臣,问囚自是粗官分,无奈名花解笑人。
- 紫薇 钟鼓楼前官样花,谁令流落到天涯,少年妄想今除尽,但爱清樽浸晚霞。
- 原 刘克庄 紫薇 风标雅合对词臣,映砌窥窗伴演纶,忽发一枝深谷里,似知茅屋有诗人。
- 诗散句
- 增 唐 杜牧 山鸟飞红带,亭薇拆紫花。
- 明 张祥鸢 紫薇低覆砌,冉冉露花团。
- 宋 周必大 归到玉堂清不寐,月钩初上紫薇花。
- 洪平斋 唱彻五更天未晓,一池月浸紫薇花。
- 原 唐 白居易 红薇花尚薰。
- 温庭筠 浓阴似帐红薇晚。
- 宋 王安石 紫薇花点绿苔斑。
- 词
- 原 宋 陈景沂 点绛唇 今古凡花,词人尚作词称庆,紫薇名盛,似得花之圣。 为底时人,一曲希流咏,花端正,花无节病,似亦归之命。
- 祝穆 贺新郎 此木生林野,自唐家,丝纶置阁,托根其下,长伴词臣挥帝制,因号紫薇堪诧,常缥缈,紫微仙驾,料想紫薇躔降种,紫薇郎,况是名同者,兼二美,作佳话。 一株乃𡧓临茅舍,肌肤薄,长身挺立,扶疏潇洒,定怯麻姑爬痒爪,只许素商陶冶,擎绛雪,柔枝低亚,我意香山东坡老,只小诗,便为增声价,后当有,继风雅。
- 别录
- 原 栽种 以二瓦或竹二片当叉处套其枝,实以土,俟生根,分植,又春月根傍分小本种之,最易生,此花易植易养,可作耐久交。