丞相
- 应劭风俗通曰:丞者。承也。相者。助也。
- 史记曰:秦武王置二丞相。甘茂为左丞相。樗里疾为右丞相。又。韦丞相贤者。鲁人。以读书术为吏。至大鸿胪。有相工相之。当至丞相。有男四人。使相之。至第二子。名玄成。相工曰:此子贵。当封侯。丞相曰:我今为丞相。有长子。是安从得之。后竟为丞相。
- 又。匡衡为御史大夫。岁馀。韦丞相死。代为丞相。封乐安侯。十年之閒。不出长安城门。而至丞相。
- 汉书。百官表曰:丞相秦官。金印紫绶。掌丞天子。助治万机。秦有左右。高帝即位。置丞相。
- 又。陈平。武阳人。周勃。沛人。帝即位。以平为丞相。平曰:臣功不如勃。于是以勃为右丞相。以平为左丞相。帝问勃曰:岁决狱钱谷出入几何。勃不知。汗出洽背。上问平。平曰:有主者。上曰:主者谁。平曰:决狱责廷尉。钱谷责治粟内史。上曰:君所主何事。平曰:臣主上佐天子。理阴阳。调四时。下遂万物之宜。镇抚四夷。上曰:善。
- 又曰:公孙弘。淄川人。武帝以弘为丞相。丞相常以列侯为之。唯弘无爵。诏封平津乡侯。六百五十户。丞相封自弘始也。弘食一肉脱粟饭。故人宾客仰衣食。家无馀财。
- 又曰:蔡义。河内人。诏求能为韩诗者。徵义。上疏。臣行能无比。容貌不及众。而不弃人伦者。以闻道于先师。自托于经术。愿赐清閒之燕。以诗授昭帝。为丞相。短小无须眉。貌似老妪。行步俛偻。常两吏扶夹。乃能行。
- 又曰:王商为丞相。有威重。长八尺馀。单于来朝。引见。商坐未央庭中。单于前拜谒商。商起。离席与言。单于仰视商貌。大畏之。迁延却退。天子闻之。叹曰:此真汉相也。
- 汉杂事曰:田鼢为丞相。中二千石拜谒。鼢不为礼。汲黯为主爵都尉。见鼢。未尝拜。揖之而已。
- 汉旧仪曰:丞相车两黑轓。骑者戈绛。掾吏见礼如师弟子。白录不拜朝。示不臣也。听事閤曰黄閤。
- 又曰:有天地大变。天下大过。皇帝使侍中持节。乘四白马。赐上尊酒十斛。牛一头。策告殃咎。使者去。半道。丞相病。上追使者还。未白事。尚书以丞相不(○太平御览二百零四不下有起病闻。若丞相不七字。此脱。)胜任。使者策书。驾骆马。即时布衣。步出府。免为庶人。丞相有他过。使者奉策书。驾骓騩马。即时步出府。乘栈车壮(○御览作牝。)马。赐归田里思过。
- 应劭汉官仪曰:丞相有疾。御史大夫三日一问起居。百僚亦然。朝廷遣中使太医高手。膳羞骆驿。及瘳视事。尚书令若光禄大夫赐以养牛。上尊酒。
- 物理论曰:高祖定天下。置丞相。以统文德。立大司马。以整武事。为二府焉。
- 箴 晋陆机丞相箴曰:夫导民在简。为政以仁。仁实生爱。简亦易遵。罔疏下睦。禁密巧繁。深文碎教。伊何能存。故人不可以不审。任不可以不忠。舍贤昵谗。则丧尔邦。且偏见则昧。专听悔疑。耳目之用。亦各有期。夫岂不察。而惟墙隔之。矜已任智。是蔽是欺。德无远而不复。恶何适而不追。存亡日鉴。成败代陈。人咸知镜其貌。而莫能照其身。
- 碑 晋袁宏丞相桓温碑铭曰:文武开业。尚父定王佐之契。宗周不竞。桓公弘九伐之勋。脱履于必济之功。忘怀于屈伸之会。高氏出乎生民。公亮坦于万物。遂复改谋回虑。策马武关。总辔丹扸之涂。扬鞭终南之岭。兵交则战无全敌。劝义则襁负云集。徒以悬军轻进。因蓄靡储。而豺狼惧殪。保固窟穴。乃方轨回辕。反师凯入。虽奇功大勋。未捷于一朝。而宏谟神略。义高于天下。公惟秀杰英特。奇姿表于弱冠。俊神朗鉴。明统备于成德。巾褐衡门。风流推其高致。忘己应务。天下谢其勋业。辅相两仪。而通运之功必周。虚中容长。而方圆之才咸得。道济而不有。处泰而逾约。可谓固天特纵。生民之杰者也。铭曰:美尽黄裳。道畅伊吕。哲人应运。命世作辅。卓卓英风。略略宏宇。亮心高列。俊神间举。忘己济物。抚化翼世。河洛澄流。华梁卷翳。俾我仁公。弘道作镜。如何不吊。云峦落映。
- 又晋孙绰丞相王导碑文。公冑兴姬文。氏由王乔。玄圣陶化以启源。灵仙延祉以分流。贤俊相承。世冠海岱。二仪交泰。妙气发晖。醇曜所钟。公寔应之。玄性合平。道旨冲一。体之自然。柔畅协乎春风。温而侔于冬日。信人伦之水镜。道德之标准也。惠怀之际。运在大过。皇德不建。神辔再绝。猃狁孔炽。凶类猋起。公见机而作。超然玄悟。遂扶翼蕃王。室协东岳。弘大顺以一群后之望。仗王道以应天人之会。于时乾维肇振。创制理物。中宗拱己。雅仗贤相。尚父之任。具瞻在公。存烹鲜之义。殉易简之政。大略宏规。卓然可述。公雅好谈咏。恂然善诱。虽管综时务。一日万机。夷心以延白屋之士。虚己以招岩穴之俊。逍遥放意。不峻仪轨。公执国之钧。三十馀载。时难世故。备经之矣。夷险理乱。常保元吉。匪躬而身全。遗功而勋举。非夫领鉴玄达。百鍊不渝。孰能莫忤于世。而动与理会者哉。
- 梁简文帝长沙宣武王北凉州庙碑文曰:黄曲仁(○按黄疑当作神。曲仁二字当作农。神农九井。见荆州记。)之祀。九井尚惭。沫水之堂。七壁犹在。岂非德含体气。神降空桑。烝民仰其立功。太上怀其贵德。公讳。兰陵人。皇帝之长兄也。命世降灵。峻极开著。宗百川而成海。倍万俊而为英。为南梁北秦二州刺史。华阳陵黑水。(○句有讹误。)改号难堪。加以岳牧迁回。军民徙散。同高阙以为塞。象玉门而置关。三尉寝谋。六屯罢业。功同疏勒之守备。甚即墨之坚围。公临危制变。殷如敌国。是以六角摧锋。两贤衅鼓。指撝则破勍敌。叱吒而静边尘。公德应大贤。照惟殆庶。如钟资叩。似铎发声。含朝阳于千仞。散风行于万顷。神武所向。士卒忘水火之难。单醪所驱。小大一死生之志。微管之风。馀芳无绝。人畏其神。德音不泯。梁秦二州刺史宜封侯条。刺举汉阳。亲睹遗爱。有表请立碑置庙。天子许焉。反宇飞风。伏槛含日。参差丹桂。周流紫房。躨跜刻兽。下临网户。菡萏荷华。傍连屈屋。庶使边韶所立之名。岂称高于陈郡。袁逢所勒之字。非独擅于华阳。乃为赞曰:帝图开道。皇源配天。功书绿字。事烛青编。天汉之阳。黑水惟梁。如仁永播。流咏宁忘。扶风高碣。召伯甘棠。馀芳无泯。望古可方。构斯象室。循兹洞房。琉璃照户。璧玉开堂。秋条下叶。春卉含芳。九微夜火。百味朝浆。
- 又丞相长沙宣武王碑曰:金表龙符。绿地龟图。且称瑞汉。寔曰开虞。于昭帝绪。蝉联厥初。有微玄冰。亦作司徒。重檐偃蹇。曲注逶迤。重栌凤翥。桂栋莲披。文檀晚丽。采节晨辉。春藤络户。寒菊临池。惟馨惟德。无绝于斯。
- 梁沈约齐丞相豫章文宪王碑曰:世载冠冕之晖。家开配天之业。洪源迈于委水。云峰冠于削成。公自天攸纵。非待河岳。道亚生知。德备藏往。摩赤霄而理翰。望阊阖以上驰。回风飙于襟袖。宅山川于怀抱。爰初弱冠。藏器俟时。康庄广辟。饰礼贤之馆。杞梓备收。罄滋兰之畹。既驾朱骖。又敷衮职。升降轩陛。率由孝敬。谦以备物。贵以在身。再握励己。三吐忘倦。公德惟民望。位冠朝首。仪表瑰雄。风神秀杰。每至三元首旦。华裔在庭。执玉端闱。冠冕百辟。外夷震耸。犹单于之惧王商。群后瞻慕。若众星之俯日月。虽复以周公之亲。居周公之任。道格皇天。光被四海。而小善靡失。輶德必从。譬由畎浍匪让。所以淼致江河。土壤同归。故能郁成嵩岱。保翼三善。弘正九伐。铭彼太常。悬诸日月。铭曰:大德风迈。其美云从。事贵愈贬。礼峻弥恭。且有厚命。车服以庸。羽仪列辟。冠冕群龙。周实多祐。汉有馀庆。弈弈皇族。于斯为盛。公之绥之。终和且敬。是惟宗国。庶邦作咏。
- 梁任昉丞相长沙宣武王碑曰:玉映蓝田。金铉之望已集。木秀邓林。轮辕之用先表。值戎寇贪惏。羁縻失道。凭凌雉堞。逼迫濠湟。都护之威既弛。副尉之策已谢。斧松晨析。易子朝餐。乞师援绝。飞书路阻。公内定不战之奇。外骋必胜之略。神功倏忽。有同拾遗。南下牧马。既寝折胶之术。北遁燕然。将空漠南之地。加以广平简惠。信赏必罚。增赀就赋。夷歌成章。
- 诔 晋陆机吴丞相江陵侯陆公诔曰:根条伊何。苗黄裔舜。长发有祥。贻我作胤。刘王负险。寇我西邻。公侯赫怒。干戈启陈。金钺镜日。云旗降文。元玉陨难。鲸鲵坠鳞。戎汉时殪。方城清尘。