第六卷:十月
十月 立冬、小雪附见
- 增 礼记月令 孟冬之月,日在尾,昏危中,旦七星中。 注 日月会于析水之津,而斗建亥之辰也。
- 原 梁元帝纂要 冬曰孟冬,亦曰上冬,曰阳月。
- 花月令 是月也,芦传冬菜莳,木叶避霜,芳草歛汉宫秋老,苧麻护其根。
- 增 瓶史月表 十月,花盟主白宝珠茶、梅。花客卿山茶花、甘菊花。花使令野菊、寒菊、芭蕉。
- 汇考
- 增 诗幽风 十月穫稻,为此春酒,以介眉寿。 十月纳禾稼,黍稷重穋,禾麻菽麦。
- 晋书乐志 十月之辰谓为亥,亥者𠜨也,言时阴气𠜨杀万物也。 十月之管名为应钟,应者和也,谓岁功皆成,应和阳功,收而聚之也。
- 唐书西域传 东女国巫者,以十月诣山中,布糟麦咒呼群鸟,俄有鸟来如鸡状,剖视之,有谷者丰岁,名曰鸟卜。
- 淮南子 孟冬之月,招摇指亥,爨松燧火。
- 荆楚岁时记 十月朔日,黍臛,俗谓之秦岁首。 注 未详黍臛之义,今北人此日设麻羹豆饭,当为其始熟尝新耳,祢衡别传云,十月朝,黄祖在艨艟上,会设黍臛,是也。
- 原化记 崔希真十月一日雪,遇老父于门,献松花酒,老父曰,此酒无味,乃于怀中取丸药置酒中,味极美,后问天师,师曰,此真人葛洪第三子,其药乃千岁松胶也。
- 梦溪笔谈 十月,万物登成,可以会计,故曰功曹。
- 赏心乐事 十月,满霜亭蜜橘,赏小春花,杏花庄挑荠。
- 东坡诗注 岭南气候不常,菊花开时即重阳,凉天佳月即中秋,十月九日菊始开,乃与客作重阳。
- 立冬
- 原 礼记月令 是月也,以立冬,先立冬三日,太史谒之天子曰,某日立冬,盛德在水,天子乃斋,立冬之日,天子亲率三公、九卿、大夫以迎冬于北郊。
- 三礼义宗 十月立冬为节者,冬终也,立冬之时万物终成,故为节名。
- 东京梦华录 立冬前五日,西御园进冬菜,京师地寒,冬月无蔬菜,上至宫禁,下及民间,一时收藏,以充一冬食用。
- 熙朝乐事 立冬日,以各色香草及菊花、金银花煎汤沐浴,谓之扫疥。
- 小雪
- 增 三礼义宗 十月小雪为中者,气序转寒,雨变成雪,故以小雪为中。
- 集藻
- 谣
- 增 晋夏侯湛苦寒谣 惟立冬之初夜,天惨懔以降寒,霜皑皑以被庭,冰塘瀩于井干,草槭槭以疏叶,木萧萧以零残,松损叶于翠条,竹摧柯于绿竿。
- 五言古诗
- 原 梁简文帝大同十年十月戊寅诗 喧尘是时息,静坐对重峦,冬深柳条落,雪后桂枝残,星明露色尽,天白雁行单,云飞乍想阁,冰结远疑纨,晚橘隐重屏,枯藤带回竿,荻阴连水气,山峰染月寒。
- 增 唐白居易湓浦早冬 浔阳孟冬月,草木未全衰,秪抵长安陌,凉风八月时,日西湓水曲,独行吟旧诗,蓼花始零落,蒲叶稍离披,但作城中想,何异曲江池。
- 七言古诗
- 增 宋陆游初冬步至东村 八月风吹粳稻香,九月荞熟天始霜,男耕女馌常满野,宿麦覆块皆苍苍,丰年比屋喜迎客,花底何曾酒杯迮,家人但觅浩歌声,不在东阡在南陌。
- 五言律诗
- 原 唐杜甫孟冬 殊俗还多事,方冬变所为,破柑霜落爪,尝稻雪翻匙,巫峡寒都薄,乌蛮瘴远随,终然减滩濑,暂喜息蛟螭。
- 增 元 僧方润 初冬作 泬寥萧瑟后,霁色却怡人,霜已千林曙,天犹十月春,黄花蝶过晚,白苇雁衔新,野性自夷旷,非关绝世尘。
- 七言律诗
- 原 唐陆龟蒙小雪后书事 时侯频过小雪天,江南寒色未全偏,枫汀尚忆逢人别,麦陇惟应欠雉眠,更拟结茅临水次,偶因行药到村前,邻翁意绪相安慰,多说明年是稔年。
- 增 宋郑侠次孟坚初冬晴和见梨桃二花作 十月南天尚暑襟,幽花何怪动清吟,半扉素蕊呈修径,几朵夭红出茂林,地借小春回暖气,日匀疏影转轻阴,惟应幕府多才俊,不负行台醉客心。
- 陆游初冬 锄犁满野及冬耕,时听儿童叱犊声,逐客固宜安散地,閒民何幸乐升平,雪花漫漫荞初熟,绿叶离离荠可烹,饭饱身閒书有课,西窗来趁夕阳明。 志士逢秋已自伤,老人况复惜年光,正看溪碓舂粳滑,又见山坡下麦忙,桐落井床多槁叶,菊残衫袖尚馀香,读书有课真当勉,剩贮明膏伴夜长。
- 七言绝句
- 御制塞外初冬 阴山南去雁行多,渺渺沙原六御过,报是初冬新律改,依然霜晓气暄和。
- 增 唐樊晃十月南中感怀 南路蹉跎客未回,常嗟物候暗相催,四时不变江头草,十月先开岭上梅。
- 张登小雪日戏题 甲子徒推小雪天,刺桐犹绿槿花然,阳和长养无时歇,却是炎洲雨露偏。
- 原 宋苏轼初冬 荷尽已无擎雨盖,菊残犹有傲霜枝,一年好景君须记,正是橙黄橘绿时。
- 增 郑思肖小春花 天地无情正北风,飞鸿哀咽乱云中,此时纵使开千树,不及东皇一点红。
- 元僧善住十月 清霜欲重小春天,杨柳萧疏带晓烟,无奈东皇苦多事,又传春信到梅边。
- 诗散句
- 增 唐杜甫 汉源十月交,天气凉如秋,草木未黄落,况闻山水幽,栗亭名更佳,下有良田畴,充肠多薯蓣,崖蜜亦易求,密竹复冬笋,清池可方舟,虽伤旅寓远,庶遂平生游。
- 词
- 宋欧阳修渔家傲 十月小春梅蕊绽,红炉暖阁新妆遍,锦帐美人贪睡暖,羞起懒,玉壶一夜冰澌满。 楼上四垂帘不捲,天寒山色偏宜远,风急雁行吹字断,红日晚,江天雪意云撩乱。
- 别录
- 原 占候 家塾事亲 十月,有三卯籴平,无则谷贵。 立冬日,先立一丈竿占影,得一尺大疫、大旱、大暑、大饥,二尺赤地千里,三尺大旱,四尺、五尺低田收,六尺高低田熟,七尺高田收,八尺涝,九尺大水,一丈水入城郭。 朔日值立冬主灾异,值小雪有东风,春米贱,西风春米贵。其日用斗量米,若缀在斗,来春陡贵,甚验。
- 种艺 豌豆、油菜、葵菜、冬芥菜、麦、菠菜、乌菘、萱草、冬白菜、黄菧、防风。
- 移植 五味子、黄精、梅、柑、五加皮、菊、橙、橘。
- 收采 枸杞、枳壳、山茱萸、芎藭、五加皮根、栀子、皂荚、麦门冬、苦参、白豆蔻、贝母、牛膝、女贞叶、桑叶、决明子、陈皮、地黄、山药子、槐实、芙蓉花、苧根、冬瓜、栝蒌根、蕨根、甘蔗、山芋。
- 浇培 橙橘诸果。 包裹诸畏寒花果。 墩诸畏寒花木根上土壅苧麻。 壅茴香根。
- 整顿 窖茉莉、芙蓉、兰、菊、菖蒲、夹竹桃、虎刺。养萝卜。种莙荙菜、耘麦。
- 田忌 天火卯,地火丑,粪忌亥,九焦亥,荒芜寅