第五十六卷:杨梅
杨梅
- 原 杨梅,一名朹子。生江南、岭南山谷间,会稽产者为天下冠。吴中杨梅种类甚多,名大叶者最早熟,味甚佳。次则卞山,本出苕溪,移植光福山中,尤胜。又次为青蒂、白蒂及大小松子。此外味皆不及。树若荔枝,叶细青如龙眼及紫瑞香。本草云:杨梅树叶冬月不彫,二月开花结实,形如楮实子,肉在核上,无皮壳。五月熟,生白,熟则有白、红、紫三色,红胜于白,紫胜于红。凡杨梅颗大核细为上,盐藏、蜜渍、糖制、火酒浸皆佳,可致远。多食令人伤热,食核中仁可解。味酸、甘,微热。涤肠胃,除烦溃恶气。久食损齿及筋,发疮致痰。
- 增 北户录 播州有白色者,甜而绝大。
- 越郡志 会稽杨梅为天下之奇,颗大核细,其色紫。建安亦有之。
- 汇考
- 增 南史 任昉传 昉为新安太守,郡有蜜岭,多杨梅。旧为太守𠩄采,昉以冒险多物故,即时停绝,吏人咸以为百馀年未之有也。
- 原 孝义传 王虚之,庭中杨梅树隆冬三实,人谓孝感所致。
- 林邑记 邑有杨梅,其大如杯碗,青时极酸,熟则如蜜。用以酿酒,号为梅香酎。
- 博物志 地瘴处多生杨梅。
- 广州记 卢山顶有湖,杨梅、山桃绕其际。海人时登采拾,止得于山饱食,不得持下。
- 世说 梁国杨氏子,九岁,甚聪慧。孔君平诣其父,父不在,乃呼儿。出,为设果。果有杨梅,孔指以示儿曰:此是君家果。儿应声曰:未闻孔雀是夫子家禽。
- 增 云仙杂记 陆展郎中见杨梅,叹曰:此果恐是日精,然若无蜂儿采香,谁胜难和之味。即以竹丝篮贮千枚,并茶花蜜送衡山道士。
- 原 东坡集 客有言:闽、广荔枝,何物可对者。或对西凉葡萄,予以为未若吴越杨梅。平可正诗云:五月杨梅已满林,初疑一颗价千金,味方河朔葡萄重,色比泸南荔子深。则古人亦有举而方之者矣。
- 增 东坡诗注 杭州人呼白杨梅为圣僧。
- 南越志 熙安县多杨梅。
- 挥麈录 王嶷,字丰父,守会稽,童贯时方用事。贯苦脚气,或云:杨梅仁可疗是疾。丰父裒五十石以献之。
- 西湖古迹事实 杭州杨梅坞,在南山,近瑞峰石。坞内有一老妪,姓金,其家杨梅甚盛,俗称杨梅坞,𠩄谓金婆杨梅是也。
- 吴兴记 故章县北有石椁山,上生杨梅,常以贡御。
- 吴兴园林记 叶氏石林,在卞山之阳,一径产杨梅。盛夏之际,十馀里间朱实离离,不减闽中荔枝也。
- 贵耳集 闽士赴科,吴人赴调,各以乡产自誇。闽曰荔枝,吴曰杨梅。有题壁曰:闽乡玉女含冰雪,吴郡星郎驾火云。
- 剑南诗注
- 太白梁园吟云:玉盘杨梅为君设,吴盐如花皎白雪。不知杨梅酸者乃荐以盐,佳品未尝用也。
- 项里乡俗谓杨梅止曰梅。谓选择杨梅曰作梅。
- 原 诗话总龟 宋时梵天寺有月廊数百间,庭前多杨梅、卢橘。子瞻诗曰:梦绕吴山却月廊,杨梅卢橘觉犹香。
- 增 西吴枝乘 果实芰藕菱芡皆佳,而杨梅殊绝,出太子湾者大几如卵,甘不胜口。
- 弁山记 弁山下杨梅树以数万计,青翠满林,不减闽之荔枝。
- 福建志 尤溪县九仙山有石棋局。乡人林五入樵山中,见二人奕,从旁观之。二白鹤啄杨梅,堕一颗于地,奕者令拾之,因俛拾以食,遽失奕者𠩄在,抵家遂辟谷不火食。
- 集藻
- 颂
- 增 梁 江淹 杨梅颂 宝跨荔枝,芳轶木兰,怀蕊挺实,涵黄糅丹,镜日绣壑,照霞绮峦,为我羽翼,委君玉盘。
- 七言古诗
- 增 宋 周必大 次韵阎刑部才元杨梅 炎官伞照涛江红,五月献果明光宫,越人一枝古𠩄重,蜀无他杨谱则同,玄珠更将赤水浴,流火呈祥复王屋,下伴长安黑弹丸,杀吏惊人寒起粟,新诗字字含芳鲜,大书遗我敦同年,请君速访天竺老,食白追继仇池仙。
- 明 杨循吉 初食杨梅 杨梅本是我家果,归来相对叹先作,往来南北数十年,久不餐汝几忘却,忆从年少在吴中,食以成伤难疗药,年年端午即有之,街头卖折先附郭,初间生酸带青色,次见熟从枝上落,吴侬好奇不论钱,一味才逢倾倒橐,生时熏蒸喜烈日,𠩄怕狂风阴雨虐,有红有白紫者佳,大如弹丸圆可握,生芒刺口易破碎,到牙甘露先流腭,黄船奉贡昼夜走,数枚出赐惟台阁,其馀官小𨚗得预,说著江南怀颇恶,吴人盐蜜百计收,不知本味终枯涸,肉存液去但有名,夺以酸甜无可嚼,我今到家又遇夏,正是高林雨方濯,满盘新摘恣狂啖,十指染丹如茜著,细思口实亦小事,其来乃以微官博,使余不有故山归,安得香鲜列惟错,人生百年有适意,忍口劳劳何所乐。
- 五言律诗
- 增 宋 岳珂 杨梅 渰历三家市,梅垂万颗酸,云池看火树,嵝室试金丹,风露盈篮重,冰霜透齿寒,他杨应不类,留与子云看。
- 七言律诗
- 原 宋 释祖可 杨梅 五月杨梅已满林,初疑一颗价千金,味方河朔葡萄重,色比泸南荔子深,飞艇似闻新入贡,登盘不见旧供吟,诗成欲寄山中友,恐起头陀爱渴心。
- 增 陆游 六峰项里看采杨梅 绿阴翳翳连山市,丹实累累照路隅,未爱满盘堆火齐,先惊探颔得骊珠,斜簪宝髻看游舫,细织筠笼入上都,醉里自矜豪气在,欲乘风露摘千株。
- 方岳 咏杨梅 五月梅晴暑正袢,杨家亦有果堪攀,雪融火齐骊珠冷,粟起丹砂鹤顶殷,并与文园消午渴,不禁越女蹙春山,略如荔子仍同姓,直恐前身是阿环。
- 原 杨万里 谢绍兴帅丘宗卿惠杨梅二首
- 越绝诸杨盛一时,与侬瓜葛不曾知,一夫自叹吾衰矣,此客何从梦见之,也解过江寻德祖,政缘作尹是丘迟,渠伊不是南村派,未分先驱事荔枝。
- 梅出稽山世少双,情知风味胜他杨,玉肌半醉生红粟,墨晕微深染紫囊,火齐堆盘珠径寸,醴泉浸齿蔗为浆,故人解寄吾家果,未变蓬莱阁下香。
- 增 明 李东阳 赐杨梅 官河催载满船冰,五月杨梅入帝京,沁齿不知红露湿,到诗偏助玉堂清,名从傅鼎遥分派,价比隋珠亦称情,再拜文华门外地,讲筵恩重若为荣。
- 五言绝句
- 增 宋 郭祥正 杨梅二首
- 红实缀青枝,烂漫照前坞,不及杏繁时,林间有仙虎。
- 颗颗龙睛湿,深深映石门,自怜非荔子,不得荐尧阍。
- 陈景沂 杨梅 止渴还相似,和羹谅亦同,不思五和里,均擅一调功。
- 明 吴宽 杨梅 五月果初熟,枝头鹤顶丹,欲知甘冷好,千颗荐冰盘。
- 七言绝句
- 增 宋 苏轼 参寥惠杨梅 新居未换一根椽,只有杨梅不直钱,莫共金家斗甘苦,参寥不是老婆禅。
- 陶弼 杨梅 岭北土寒无荔子,人言形味似杨梅,翠条丹实休相学,不愿红尘一骑来。
- 陆游 项里观杨梅三首
- 山前五月杨梅市,溪上千年项羽祠,小伞轻舆不辞远,年年来及贡梅时。
- 隔岁租园不计钱,杨梅海里过年年,痴人只竞閒名利,那信三山是地仙。
- 山中户户作梅忙,火齐骊珠入帝乡,细织筠笼相映发,华清虚说荔枝筐。
- 徐似道 火齐无光荔实圆,未尝先说齿流涎,唤回天竺三年梦,参透披云一味禅。
- 方岳 杨梅 筠笼带雨摘初残,粟粟生寒鹤顶殷,众口但便甜似蜜,宁知奇处是微酸。
- 诗散句
- 增 宋 苏轼 南村诸杨北村卢,白花青叶冬不枯,垂红缀紫烟雨里,特与荔枝为先驱。
- 原 明 徐阶 三春叶底青丸小,五月枝头赪弹圆,折来鹤顶红犹湿,剜破龙睛血未乾。
- 增 宋 张舜民
- 姑射团肌雪,祝融留眼睛,
- 正愁春酒尽,且喜火丹成。
- 苏轼 罗浮山下四时春,卢橘杨梅次第新。
- 陆游 今年项里杨梅熟,绿李来禽不足言。
- 唐 孟浩然 稚子摘杨梅。
- 张泌 高林带雨杨梅熟。
- 宋 苏轼 时于棕里得杨梅。
- 王安石 冥冥江雨熟杨梅。
- 陆游
- 火齐杨梅已再尝。
- 杨梅线紫开园晚。
- 词
- 增 宋 陈舜翁 南柯子 德祖家珍熟,钱塘五月中,碧梧桐翠盖筠笼,倾向水晶盘内,斗尝空。 绛粟成团小,清甜笑蜜浓,微酸犹解惨人容,最是玉纤撚处,染轻红。
- 王观 浪淘沙 素手水晶盘,叠起仙丸,红绡碾碎却成团,安得密排金粟遍,何似鸡冠。 味胜玉浆寒,只怕宜酸,莫将荔子一般看,色淡香消僝僽损,才到长安。
- 元 张雨 燕山亭 鹤顶珠圆,猬肌粟聚,宝叶揉蓝初洗,亲剪翠柯,远赠筠笼,脉脉红泉流齿,骨换丹砂,笑尚带,儒酸风味,谁记,曾问谱西冷,绿阴青子。 君家几度樽前,摘天上繁星,伴人同醉,纤手素盘,历乱殷红,浮沈半壶脂水,珍果同时,惟醉写,来禽青李,争似,为越女,吴姬染指。
- 别录
- 原 种植 性宜山地。核投粪池中,浸六月取出,收润土中。二月锄地,种之。待长尺许,次年移栽。三四年后,以生子枝接之。次年仍移栽山地,多留宿土。腊月内,离根四五尺于高处开沟,灰粪壅之,不宜著根,每遇雨,肥水渗下,则结子大而肥。《物类相感志》云:桑树接杨梅,则不酸。树上生癞,以甘草钉之,则去。
- 增 墨客挥犀 杨梅有雌雄。雄者不实,凿木干作方寸穴,取雌木填之,乃实。
- 学圃馀疏 杨梅,须山土,吾地沙土,非宜,种之亦能生,但小耳。树极婆娑可爱,今当种澹圃高冈上,与山矾相覆荫。
- 原 制用 糖杨梅。以梅三斤为率,用盐一两腌半日,沸汤浸一夜,控乾。入糖二斤,薄荷叶一大把,轻手拌匀。日暴,汁乾,收。
- 增 齐民要术 藏杨梅法。择佳完者一石,以盐一斗腌之,盐入肉中仍出,曝令乾熇。取杬皮二斤,煮取汁,渍之,不加蜜。渍梅色如初,美好可堪数岁。
- 清供录 杨梅渴水。杨梅不计多少,掬搦自然汁,滤至十分净,入砂石器内,慢火熬浓,滴入水,不散为度。若熬不到,则生白醭。贮以净器。用时,每一斤梅汁,入蜜三斤,脑麝少许,冷热任用。如无蜜,毬糖四斤,入水熬过亦可。