礼
- 管子曰:礼者。因人之情。缘义之理。而为之节文者也。
- 物理论曰:礼者。履也。律也。义同而名异。五礼者。吉凶宾军嘉也。
- 周礼。大宗伯之职。以吉礼事邦国之鬼神祇。事谓祀之祭之享之。以凶礼哀邦国之忧。哀谓救患分灾也。以宾礼亲邦国。以军礼同邦国。同谓威其不协偕老(○周礼注作僭差。此讹。)也。以嘉礼亲万民。嘉。善也。所以因人心所善而为制。吉礼之别十有二。一曰禋祀。二曰实柴。三曰槱燎。四曰血祭。五曰埋沉。六曰副辜。七曰肆献。八曰馈食。九曰祠。十曰礿。十一(○一下脱曰字。)尝。十二曰蒸。凶礼之别有五。一曰丧礼。哀死亡。二曰荒礼。哀凶札荒。人物有害之也。三曰吊礼。哀祸灾。遭水火也。四曰禬礼。哀围败。同盟合会财货。以更其所丧也。五曰恤礼。哀寇乱。邻国相忧。宾礼之别有八。一曰朝。二曰宗。三曰觐。四曰遇。五曰会。六曰同。七曰问。八曰视。军礼之别有五。一曰大师之礼以用众。二曰大均之礼以恤众。(均其地政。所以忧民。)三曰大田之礼以简众。因田习阅车徒之数也。四曰大役之礼以任众。筑宫邑。所以事民力彊(○周礼注彊下有弱字。)也。五曰大封之礼以合众。正封疆以合众人也。嘉礼之别有六。一曰饮食。二曰婚冠。三曰宾射。四曰飨燕。五曰脤膰。六曰庆贺。
- 又曰:太宰掌三曰礼典。以和邦国。以统百官。以谐万民。
- 大司徒以五礼防民之伪。而教之中。
- 礼记曰:礼也者。体也。礼不备。谓之不成人。
- 又曰:夫礼者。所以定亲疏。决嫌疑。别同异。明是非也。道德仁义。非礼不成。教训正俗。非礼不备。分争辩讼。非礼不决。君臣上下。父子兄弟。非礼不定。
- 又曰:夫礼。先王以承天之道。以治人之情。故失之者死。得之者生。诗云。相鼠有体。人而无礼。人而无礼。胡不遄死。言偃复问曰:夫子之极言礼也。可得而闻与。孔子曰:我欲观夏道。是故之杞而不足徵也。吾得夏时焉。我欲观殷道。是故之宋而不足徵也。吾得坤乾焉。
- 又曰:故人情者。圣王之田也。修礼以耕之。陈义以种之。讲学以耨之。本仁以聚之。播乐以安之。
- 又曰:礼其在人也。如竹箭之有筠也。如松柏之有心也。二者居天下之大端也。贯四时。不改柯易叶。
- 又曰:夫礼本于太一。分而为天地。转而为阴阳。变而为四时。列而为鬼神。
- 大戴礼曰:礼象五行也。其义四时也。故以四时(○大戴礼本命篇无时字。)举。有思。(○大戴礼作恩。此讹。)有义。有节。有权。
- 左传曰:子太叔见赵简子。简子问揖让周旋之礼。对曰:是仪也。非礼也。简子曰:敢问何谓礼。对曰:闻诸先大夫子产曰:夫礼。天地之经也。地之义也。民之行也。
- 又曰:邾隐公来朝。子贡观焉。邾子执玉高。其容仰。公受玉卑。其容俯。子贡曰:以礼观之。二公皆有亡焉。今朝贺而不度。高仰骄也。卑俯替也。骄近乱。替近疾。君为主。其先亡乎。
- 论语曰:道之以政。齐之以刑。民免而无耻。道之以德。齐之以礼。有耻且格。
- 又曰:颜回问仁。子曰:克己复礼为仁。一日克己复礼。天下归仁焉。为仁由己。而由人乎哉。颜回曰:请问其目。子曰:非礼勿视。非礼勿听。非礼勿言。非礼勿动。颜回曰:回虽不敏。请事斯语矣。
- 庄子曰:三皇五帝之礼义法度。不矜于同。而矜于治。故譬三皇五帝之礼义法度。其犹楂梨橘柚耶。其味相反。而皆可于口。故礼义法度。应时而变也。
- 孙卿子曰:人生有欲。欲则求。求则争。争则乱。乱则穷。先王恶其乱也。故制礼义以养之。慎子曰:礼从俗。政从上。使从君。国有贵贱之礼。无贤不肖之礼也。
- 白虎通曰:所以作礼乐者。乐以象天。礼以法地。
- 家语曰:孔子言于鲁哀公曰:人之所以生。礼为大。非礼无以辨君臣之位。
- 董生书曰:理者天所为也。文者人所为也。人所为谓之礼。礼者。因人情而为节文也。以救其乱。夫堤者水之防也。礼者人之防也。刑防其末。礼防其本。
- 礼稽命徵曰:礼之动摇也。与天地同气。四时合信。阴阳为符。日月为明。
- 汉书曰:叔孙通为高祖制汉仪十二篇。
- 范晔后汉书曰:诏召玄武司马班固。问定礼制之宜。固曰:京师诸儒。多能说礼。宜广招集。共议失得。帝曰:作舍道边。三年不成。会礼之家。名为聚讼。互生疑异。笔不得下。昔者尧作大章。一夔足矣。章和元年。乃召曹褒。诣嘉德门。持班固所上叔孙通汉仪十二篇。敕褒曰:此制散略。多不合经。令宜依制条。使可施行。褒于南宫东观。考正旧礼。上自天子。至于庶人。冠昏吉凶。终始制度。以为一百五十篇。
- 典略曰:孔子适宋。与弟子习于树下。宋司马桓魋使人拔其树。去适于野。
- 赋 楚荀况礼赋曰:爰有大物。非丝非帛。文理成章。非日非月。为天下明。生者以寿。死者以葬。城郭以固。三军以彊。粹而王。駮而霸。无一焉而亡。臣愚弗识。敢请之王。王曰:此夫文而不采者欤。简而易知。而致有理者欤。君子所敬。小人所不敬者欤。匹夫隆之。则为圣人。诸侯隆之。则一四海者欤。致明而约。甚顺而体。请归之礼。