另参
说
- 左传曰:晋侯秦伯围郑。佚之狐言于郑伯曰:国危矣。若使烛之武见秦君。师必退。烛之武夜缒而出。见秦伯曰:秦晋围郑。郑既知亡矣。若亡郑而有益于君。敢以烦执事。越国以鄙远。君知其难也。焉用亡郑以陪邻。夫晋何厌之有。既东封郑。又欲肆其西封。不阙秦。焉取之。阙秦以利晋。唯君图之。秦伯悦。
- 又曰:晋郤缺言于赵宣子曰:日卫不睦。故取其地。今已睦矣。可以归之。叛而不讨。何以示威。服而弗柔。何以示怀。非威非怀。何以示德。无德何以主盟。子为正卿。以主诸侯。而不务德。将若之何。宣子悦之。
- 又曰:吴伐楚。入郢。申包胥如秦乞师。曰:吴为封豕长蛇。荐食上国。虐始于楚。寡君失守社稷。越在草莽。使下臣告急曰:夷德无厌。若邻于君。疆埸之患也。逮吴之未定也。君其取分焉。若以君灵抚之。世以事秦。立依于庭墙而哭。日夜不绝声。勺饮不入口。七日。秦师乃出。
- 又曰:楚子飨鲁昭公于新台。好以大屈。既而悔之。薳启强闻之。见公。公语之。拜贺。公曰:何贺。对曰:齐与晋越。欲此久矣。寡君无适与也。敢不贺乎。公惧。乃反之。
- 战国策曰:范睢谓秦王曰:大王之国。北有甘泉谷口。南泾渭。右陇蜀。左关阪。战车千乘。奋卒数百万。以秦卒之勇。车骑之多。以当诸侯。譬若放韩卢而逐狡兔也。霸王之业可致。今反闭关。不敢窥兵于山东者。是穰侯为秦谋不忠。大王之计有失也。
- 又曰:秦惠王以女为燕太子妇。燕文公卒。齐王因燕丧。攻取十城。苏秦说齐王。再拜而贺。迎(○太平御览四百六十作仰。)而吊。齐王曰:何庆吊相随之速也。对曰:人之饥所以不食乌喙者。以为虽充肠而与死同患。夫燕虽弱小。强秦之婿也。王利其十城。而与秦为仇。以招天下精兵。此食乌喙之类也。王曰:然则奈何。对曰:王能听臣。莫如归燕城。卑辞以谢之。秦知王以己之故归燕地。必德王。燕无故得十城。燕亦德王。是王弃强仇而立身厚交也。齐王大悦。乃归燕城。
- 又曰:秦王谓赵使者谅毅(○战国策赵策作毅。下同。)曰:赵豹平原君。数欺弄寡人。赵能煞此两人则可。若不能煞。请率诸侯受命邯郸城下。谅●曰:赵豹平原君。亲寡君之母弟也。犹大王之有叶(○原讹筑。据下文改。)阳君泾阳君。大王以孝悌闻于天下。衣服之便于体。膳啖之兼于口。未尝不分。舆马衣裘。无非大王之服。今受大王之严令。以报弊邑之君。不敢弗行。无乃伤叶阳君之心乎。
- 又曰:齐欲伐魏。魏使人谓淳于髡曰:齐欲伐魏。能解魏患。唯先生也。弊邑有宝璧二双。文马二驷。请致之先生。淳于髡诺。入说齐王曰:楚。齐之仇敌也。魏。齐之与国也。夫伐与国。使仇敌制其馀弊。名丑而实危。为王不取也。齐王曰:善。乃不伐魏。
- 又曰:赵且伐燕。苏代谓惠王曰:今者来过川。蚌方出曝。而鹬喙曰(○太平御览四百六十作而鹬啄其肉。蚌掩鹬啄。鹬曰:(又九百四十一引文略同)此有脱文。)今日不雨。明日不雨。蚌将为脯。蚌亦谓鹬曰:今日不出。明日不出。必见死鹬。两者不肯相舍。渔者得而并禽之。今赵且伐燕。燕赵久相交兵。恐强秦之为渔父也。故愿王孰计之。惠王曰:善。乃止。
- 又曰:昭阳为楚伐魏。移兵而攻齐。陈轸为齐王使。见昭阳曰:今子贵矣。王非置两令尹也。臣窃为公譬之。可乎。楚有祠者。锡其舍人酒一卮。舍人相谓曰:数人饮之不足。一人饮之有馀。请画蛇。先成者饮酒。一人蛇先成。乃左手持卮。右手画蛇曰:吾能为足。为足未成。一人之蛇成。夺其卮曰:蛇故无足。子安能为之足。遂饮其酒。画蛇足者终亡其酒。今公攻魏煞将。得八城。又移师欲攻齐。齐畏公甚。公以是名足矣。冠之上非可重也。战无不胜而不知止者。身且死。爵且偃。犹为蛇足也。昭阳以为然。解军而归。
- 又曰:卫客事魏王。三年不得见。乃见梧丘先生。许之以百金。先生曰:诺。乃见魏王曰:吾闻秦出兵。未知所之。愿王专事秦。无他计。王曰:诺。客趍出。至郭门而反。曰:臣恐王事秦之晚也。夫人于事己者过急。于事人者过缓。今王于事己者缓。安能急于事人。卫客事王。三年不得见。臣以是知王缓也。魏王趍见卫客。
- 又曰:苏秦为楚合从。说韩王曰:夫以韩卒之勇。被坚甲。带利剑。一人当百。不足云也。夫以韩卒之劲。与王之贤。乃欲事秦。为天下笑。无过此者。大王事秦。秦必求宜阳成皋。今兹效之。明年又求之。予之则无地以给。不予则弃前功而受后祸。大王之地有尽。而秦之求无厌。以有尽之地。而应无已之求。鄙语曰:宁为鸡口。不为牛后。今西面交臂而事秦。何异牛后乎。
- 又曰:秦王与中期争论而不胜。秦王大怒。中期徐行去。人为中期说秦王曰:此悍人也。中期适遇明君故也。遇桀纣。必杀之矣。王因弗罪。
- 史记曰:李斯说秦王曰:自孝公以来。周室卑微。诸侯相兼。关东为六国。秦之乘胜役诸侯。盖六世矣。今诸侯服秦。譬若郡县。夫以秦之强大。王之贤。由灶上扫除。足以灭诸侯。成帝业矣。今怠而弗急就。诸侯复强。相聚约从。虽有黄帝之贤。弗能并也。秦王听其计。
- 又曰:李左车说成安君陈馀曰:臣闻韩信涉西河。虏魏王。禽夏说。新喋血阏与。今乃辅以张耳。议欲以下赵。此乘胜而远斗。其锋不可当。臣闻千里馈粮。士有饥色。今井陉之道。车不得方轨。骑不得成列。其势粮食必在其后。愿足下假臣奇兵三万人。从閒道绝其辎重。彼前不得斗。退不得还。吾奇兵绝其后。野无所掠。不至十日。两将之头。可致麾下。
- 又曰:郦食其说齐王曰:王知天下所归乎。齐王曰:天下何归。曰:归汉。何以言之。曰:汉王与项王戮力西面击秦。约先入咸阳者王之。项王负约不与。而王之汉中。又迁煞义帝。汉王闻之。起蜀汉之兵。责煞义帝之罪。降城即以侯其将。得赂即以分其士。蜀汉之粟。万船而下。项羽有背约之名。煞义帝之负。于人之功无所记。于人之罪无所忘。天下之士。归于汉王。可坐而策。今以据敖仓之粟。塞成皋之险。守白马之津。杜太行之版。距飞狐之口。天下后服者先亡。王疾下汉王。齐国社稷可得而保。不下汉王。危亡可立而待。乃听郦生。
- 又曰:高祖使陆生赐尉他印。为南越王。陆生进说他曰:足下中国人。亲戚昆弟坟墓在真定。今反天性。弃冠带。欲以区区之越。与天子抗衡。祸且及身也。乃欲以新造未集之越。屈强于此。汉使一偏将。将十万众临越。则越煞王降汉。如反覆手耳。(事具治政部奉使篇。)
- 汉书曰:项羽击陈留外黄。外黄不下。数月乃降。羽悉令男子年十五以上诣城东。欲坑之。外黄令舍人儿年十三。往说羽曰:彭越强劫外黄。外黄恐。故降待大王。大王至。又皆坑之。百姓岂有所归心哉。从此以东。梁地十馀城皆恐。莫肯下矣。羽然其言。
- 又曰:赵王乃与张耳陈馀。北略地燕界。赵王为燕军所获。燕因留之。欲与分地。赵有厮养卒。乃走燕壁问曰:何知臣欲。燕将曰:若欲得王耳。曰:君知张耳陈馀何人也。燕将曰:贤人也。曰:其志何欲。燕将曰:欲得其王耳。赵卒笑曰:君未知两人所欲也。夫武臣张耳陈馀。杖马箠下赵数十城。亦各欲南面而王。夫臣之与主。岂可同日道哉。两人亦欲分赵而王。时未可耳。今两人名为求王。实欲燕煞之。此两人分赵而王。夫以一赵尚易燕。况以两王。右提左挈。而责直义煞王。灭燕易矣。燕以为然。乃归赵王。
- 东观汉记曰:隗嚣既立。使聘平陵方望为军师。望至。说嚣曰:足下欲承天顺民。辅汉而起。今立者乃在南阳。王莽尚据长安。虽欲以汉为名。其实无所受命。将何以见信于众。宜急立高庙。称臣奉祠。所谓神道设教。求助民神者也。嚣从其言。又曰:隗嚣将王元说嚣曰:昔更始西都。四方响应。天下喁喁。谓之太平。一旦坏败。今南有子阳。北有文伯。江湖海岱。王公十数。而欲牵儒生之说。弃千乘之基。计之不可者也。今天水见富。士马最强。北取西河。东收三辅。案秦旧迹。表里山河。元请以一丸泥。为大王东封函谷关。此万世一时也。若计不及此。且畜养士马。据隘自守。旷日持久。以待四方之变。图王不成。其弊犹足以霸。嚣然其计。
- 又曰:功曹李熊。说公孙述曰:蜀地沃野千里。土壤膏腴。果实所生。无谷而饱。战士不下百万。见利则出兵而略地。无利则坚守而力农。东下汉水。以窥秦地。南顺江流。以震荆杨。所谓用天因地。成功之资。今名号未定。志士狐疑。宜即大位。使远人有所依归。述遂自立为天子。
- 又曰:邓禹闻上安集河北。即杖策北渡。追及于邺。禹进曰:三辅假号。往往群聚。皆庸人崛起。志在财币。非有忠良明智。深虑远图。尊主安民者也。明公虽建蕃辅之功。犹恐无所成立。于今之计。莫如揽延英雄。务悦民心。立高祖之业。救万民之命。以公虑天下。不足定也。上大悦。
- 范晔后汉书曰:袁绍奔冀州。董卓购募绍。伍琼说卓曰:袁绍不达大体。恐惧出奔。非有他志。今急购之。势必为变。袁氏树恩四世。门生故吏。遍于天下。若收豪杰以聚徒众。英雄因之而起。则山东非公之有也。不如赦之。必无患矣。卓以为然。
- 又曰:曹公军至新野。傅巽说刘琮曰:逆顺有大体。强弱有定势。以人臣而拒人主。逆道也。以新造之楚。而御中国。必危也。以刘备而敌曹公。不当也。三者皆短。欲以抗王师之锋。必凶之道也。愿将军勿疑。
- 汉晋春秋曰:钟会阴怀异图。姜维见而知其心。乃说之曰:闻君自淮南以来。笇无遗策。今复定蜀。威德震世。民高其功。而主畏其谋。欲以此安归乎。夫韩信不背于汉。扰攘而见疑于既平。大夫种不从范蠡于五湖。卒伏剑而妄死。彼岂闇主愚臣哉。利害使之然也。今公何不法陶朱。汎舟绝迹。全功保身。登峨眉之岭。而从赤松游乎。会曰:为全之道。或未尽于此也。维曰:其他则君智力所能尽。无烦老夫矣。
- 书 齐鲁仲连与燕将书曰:吾闻之。智者不背时而弃利。勇士不怯死而灭名。忠臣不先身而后君。忠废名灭。后世无称。非智也。且吾闻效小节者不能行大威。恶小耻者不能立荣名。昔管仲射桓公。中其钩。篡也。傅公子纠而不死。怯也。束缚桎梏。辱也。三行者。乡里不通。世主弗臣。使管仲终窘抑而不见。穷年没寿。不免为辱人。然而管仲并三行之过。据齐国之政。一匡天下。九合诸侯。使为五伯首。名高天下。光昭邻国。曹沫为鲁君将。三战而丧地千里。使曹沫计不顾后。即不免为败军禽将。非勇也。功废名灭。后世无称。非智也。去三北之耻。以一剑之任。劫桓公于坛上。颜色不变。而辞气不悖。三战之所丧。一朝反之。天下振动。名传后世。若此二公者。非不能行小节。死小耻也。以为煞身绝世。功名不立。非智也。故业与三王争流。名与天壤相弊也。公其图之。
- 汉司马相如谕难蜀父老书曰:汉兴七十有八载。德茂存乎六世。威武纷纭。湛恩汪濊。群生沾濡。洋溢乎方外。于是乃命使西征。随流而攘。风之所被。罔不披靡。结轨还辕。东向将报。至于蜀都。耆老大夫搢绅先生之徒二十有七人。俨然造焉。辞毕进曰:盖闻天子之牧夷狄也。其义羁縻勿绝而已。今罢三郡之士。通夜郎之涂。三年于兹。而功不竟。今又接之以西夷。百姓力屈。恐不能卒业。此亦使者之累也。使者曰:世必有非常之人。然后有非常之事。有非常之事。然后有非常之功。非常者。固常人之所异也。且夫贤君之践位也。必将崇论宏议。创业垂统。为万世规。是以六合之内。八方之外。怀生之伦。靡有不浸润于泽者。贤君耻之。而夷狄殊俗之国。辽绝异党之域。舟车不通。人迹罕至。君臣易位。尊卑失序。号泣内向而怨曰:盖闻中国有至仁焉。举踵思慕。若枯旱之望雨。故乃关沫若。徼牂柯。镂灵山。梁孙原。创道德之涂。垂仁义之统。以偃甲兵于此。而息讨伐于彼。遐迩一体。中外禔福。不亦康乎。方将增太山之封。鸣和鸾。扬乐颂。上减五。下登三。观者未睹旨。听者未闻音。犹鹪鹏已翔乎寥廓之宇。而罗者犹视乎薮泽。于是诸大夫喟然称曰:允哉汉德。此固鄙人之所愿闻也。
- 后汉朱浮与彭宠书曰:朝廷之于伯通。恩亦厚矣。委以大郡。任以威武。事有柱石之寄。情同子孙之亲。匹夫媵母。尚能致命一餐。岂有身带三绶。职典大邦。而不顾恩义。生心外叛者乎。伯通与吏民语。何以为颜。行步拜起。何以为容。坐卧念之。何以为心。引镜窥影。何施眉目。惜乎弃休令之嘉名。造鸱枭之逆谋。捐传世之庆祚。招破败之重灾。生为世笑。死为愚鬼。不亦哀乎。伯通自伐。以为功高天下。往时辽东有豕。生子白头。异而献之。行至河东。见群豕皆白。怀惭而还。若以子之功。论于朝廷。则为辽东豕也。
- 后汉冯衍说曰:皇帝圣德灵威。龙兴凤举。率宛叶之效。摧九虎之军。雷震四海。席卷天下。攘除祸乱。继高祖之休烈。修文武之绝业。社稷复存。炎精更辉。德冠往初。功无与二。天下因以去亡新。就圣汉。故易以树恩布德。易于周洽。其犹顺惊风而蜚鸿毛。然而诸将卤掠。至乎逆伦绝理。杀人父子。妻人妇女。燔其室屋。殄尽其财产。冤结失望。无所归命。今大将军以明淑之德。秉大使之权。统三军之政。存抚并州之民。惠爱之诚。加乎百姓。高世之声。闻乎群士。故其延颈举踵而望者。非特二(○后汉书五十八冯衍传作一。)人也。且大将军之事。岂得在于圭璧束脩而已哉。将定国家之大业。成天地之元功也。昔周宣中兴之主。齐桓霸强之君耳。犹有申伯邵虎。夷吾申(○衍传作吉。)甫。安其疆宇。况乎万里之汉。明帝复兴。而大将军为之梁栋。此诚不可以忽也。且衍闻之。兵久即力屈。民愁即变生。今邯郸之贼未灭。真定之际复扰。兵革云朔。(○衍传作翔。)百姓震骇。奈何自怠。不为深忧乎。
- 魏阮瑀为魏武与孙权书曰:每览古今所由改趣。因缘侵辱。用成大变。若韩信伤心于失楚。彭宠积望于无异。卢绾嫌畏于已隙。英布忧迫于情漏。此事之缘也。孤与将军。恩如骨肉。而忍绝王命。明弃硕交。不能远度孤心。近虑事势。遂赍见薄之决计。秉翻然之成议。常思除弃小事。更申前好。二族俱荣。祚流后嗣。高帝设爵以延田横。世祖指河而誓朱鲔。君之负累。岂如二子。是以至情。愿闻德音。智者之虑。虑于未形。达者所规。规于未兆。是故子胥知姑苏之有麋鹿。辅果识智伯之为赵禽。穆生谢病以免楚难。邹阳北游。不同吴祸。此四士者。岂圣人哉。徒通变思深。以微知著耳。若能内取子布。外击刘备。以效赤心。用复前好者。则江表之任。长以相付。高位重爵。坦然可观。
- 晋孙楚为石苞与孙皓书曰:吴之先主。起自荆州。遭时扰攘。播潜江表。刘备震惧。逃迹巴岷。遂依丘陵积石之固。三江五湖。浩汗无涯。假气游魂。迄于四纪。二邦合从。东西唱和。卒相扇动。拒捍中国。自谓三分鼎足之势。可与泰山共相终始。晋王辅相帝室。文武桓桓。独见之鉴。与众绝虑。主上钦明。委以万机。长辔远御。妙略潜授。偏师同心。上下用力。威棱奋伐。深入其阻。并敌一向。奋其胆气。小战江界。成都自溃。曜兵剑阁。而姜维面缚。开地五千。裂郡三十。师不踰时。梁益肃清。使窃号之雄。稽颡绛阙。球琳重锦。充于府库。夫虢灭虞亡。韩并魏徙。此皆前鉴之验。后事之师也。方今百寮济济。俊乂盈朝。虎臣武将。折冲万里。国富兵强。六军精练。思复翰飞。饮马南海。自顷国家整治器械。修造舟楫。简习水战。伐树北山。则太行木尽。浚决河洛。则百川流通。楼船万艘。千里相望。自刳木以来。舟车之用。未有如今日之盛者也。骁勇百万。畜力待时。役不再举。今日之谓也。
- 晋刘琨与石勒书曰:将军诞禀雄姿。勇略自然。大呼于纷扰之中。奋臂于骇乱之际。发迹河朔。席卷兖豫。饮马江沔。折冲淮汉。自古名将。未足为喻。所以攻城而不有其民。略地而不有其士。聚徒百万。而莫为己用。翕尔云合。忽复星散。周流天下。而无容足之地。百战百胜。而无尺寸之功。将军岂知然乎。存亡决在得主。成败要在所附。得主则为义兵。附逆则为贼众。义兵虽败。而功业必成。贼众虽剋。而终殄灭者也。赤眉盛于东海。黄巾连带三州。张昌李辰。僭逆荆豫。或拥众百万。横逸宇内。所以一旦败亡。正以兵出无名。聚而为乱。刘聪父子。戎狄凡才。乘衅肆毒。寇虐人神。煞父害弟。偷窃位号。自古及今。岂有聪比而可以王天下者乎。见将军明鉴灼然。所宜悬了者也。况附聪之弊。渐以彰著。资财不为己用。名位不可得守。有若晨霜秋露。雰雾之气。虽朝凝而夕消。暂见而寻没也。今将军附贼。而望为民主。不亦难乎。
- 晋桓玄与刘牢之书曰:今君战败则倾宗。战胜则覆族。以是安归乎。孰若翻然改图。唯理是宅。保其富贵。全其勋业。则身与金石等固。名与天壤俱穷。孰与头足异处。身名俱灭。为天下笑哉。夫明者见于无形。愚夫安于所耽。二者成败。惟君图之。
- 宋谢庄为朝臣与雍州刺史袁顗书曰:夫夷险相因。兴革逮数。或殷忧而启圣明。此既著于闻见。天道辅顺。讴歌有奉。高祖之孙。文皇之子。德洞九幽。功贯二曜。匡拯家国。提敏苍生。若不南面子民。将使神器何主。当誓众奋戈。剪此朝食。若自延过听。迷涂未远。圣上临物以仁。接下以爱。岂直雍齿先封。乃当射钩见相矣。
- 梁简文帝与魏东荆州刺史李志书曰:卿门世英叶。中州旧族。自金天失驭。帝鼎南迁。衣冠播越。不及俱迈。岂可屈志膻戎。久沦胡壤。今皇师外埽。天钺四临。海荡电飞。云蒸雨合。所摧所剋。是卿之具闻也。且伪国沸腾。四方幅裂。主虐臣奸。牝鸡乱政。若能早识事机。翻归有道。岂直图形长乐。刻像钟鼎。时事易差。相思勉励。但明月闇投。昔人为诫。邻蕃赠药。有可虚怀。密驿轻邮。侧望归简。
- 梁邵陵王萧纶与元帝书曰:先朝圣德治天下。九亲维睦。四表无怨。诚为国政。实亦家风。弟弘识远鉴。无俟傍说。事重情切。不能默已。劳兵损义。亏失多矣。可谓吞冰疗寒。扬汤止沸。侯景所以未敢窥兵江外。正为蕃屏盘固。宗镇强密。若自相鱼肉。是谓代景行师。昔廉蔺二虎。且犹不斗。况弟与湘雍。方须协力。惟亲惟急。万倍于斯。同怨同耻。尤甚昔事。岂得各恣目前。不思久远。安卧积薪。日待焚炽。狂夫尚犹阻之。智者反致其惑。所冀听识。一闻斯悟。
- 梁丘迟与陈伯之书曰:将军勇冠三军。才为世出。弃燕雀之小志。慕鸿鹤以高翔。昔因机变化。遭遇明主。立功展事。开国称孤。朱轮华毂。拥旄万里。何其壮也。如何一旦为奔亡之虏。闻鸣镝而股慄。对穹庐以屈膝。又何劣耶。暮春三月。江南草长。杂花生树。群鹦乱飞。见故国之旗鼓。感平生于畴昔。抚弦登陴。岂不怆恨。所以廉公之思赵将。吴子之泣西河。人之情也。将军独无情哉。